ریاضت:
در وهله نخست باید دید خصوصیت وخاصیت اصلی ریاضت چیست؟
تابقای خود نبیند سالکی چون کند تن را سیقم وهالکی (مولوی)
اهل معرفت می گویند :ارواح انسانی قبل از ورود به دنیا در عهد است پیمان خدا شناسی وخدا پرستی بسته اند اما در طبیعت دچار زنجیرهای اسارت گشته اند لذا پس از تمل ریاضت های شرعی می توانند به عهد سابق برگردند. یغمای جندقی در این ارتباط ها می گوید :
آغاز است آمدو گفتیم بلی را زان گفته بلاکش همه از عهد السنیم
بیشتر عبادات دینی مانند :نماز،روزه،حج،زکات،خمس،ویا سکوت ،توکل،انفاق ،صبر و...صبغه ریاضت دارد.از باب مثال صبر برای سلوک اجتناب ناپذیر است /آیت الله ملا حسینعلی همدانی/بعداز 22 سال نتیجه گرفت.صبر واستعدادفرد را در یک وسلوک بیشترمی کندمی گویند این عارف ربانی از تلاش کبوتری در ایوان برای برداشت دانه ای الهام گرفت آیت الله قاضی می فرمود :40 سال نه خواب دیدم نه مکاشفه ای نه رفیقی نه همدردی ،40 سال است که درب را میکوبنم اما خبری نمیگیرم .
از هر رهی گوید بیادنبال من ،دنبال من ! چون می روم دنبال او نی زوخبر نی زواثر
از هر دری گوید به کاینجا منم کاینجا منم چون سوی آن درمی روم بینم که گردد بسته در
ریاضات از معدات است وآدمی از طریق آن به درجات کمال دست مییابد .منتهی باید هوشیار باشیم که در این ارتباط دچار تخدیرات ریاضتی نشویم !در تاریخ اسلام آمده است که 3 مرتاض به نزد پیامبر شتافتند تا نظر آن حضرت را درخصوص ریاضتهای افراطی خود دریابند اولی گفت :من همه ایام را در روزه ام دومی گفت :من خواب را برخود حرام ساخته ام سومی گفت :من با خود وخانواده ام عهد بسته ام که عمرا ازدواج نکنم !پیامبر اسلام(ص)در خطاب کتاب آلود به این مرتاضان فرمود":این کارها را نکنید چرا که من هم به اندازه لازم می خوابم وپاره ای از ایام را افطار می کنم وازدواج میکنم .پس هر که از سنت من اجتناب کند از من نیست در قرآن نیز آمده است: ورهبانیه ابتدا عو ها ما کتبناها علیهم /آدمی ،اگر عبادات دینی خود را به نیکی انجام دهد ودر کسب فضایل ودفع ورفع رذایل نفسانی مجاهدت ورزد البته در مسیر ریاضت قرار میگیرد ودیگر وقتی ندارد که به کارهای عبث دیگر (بعنوان ریاضت نفس ) اشتغال میورزد
ای دل از کین وکراهت پاک شو وانگهات الحمدخوان چالاک شو
بر زبان الحمد واکراه از درون از زبان ابلیس باشد یا فسون
پیامبر اسلام (ص) وبلکه همه انبیا واولیا ی الهی با همین تعلیمات آسمانی به ریاضت پرداخته اند وغیر از ان ....چون مرتاضان هندی از نزد خود ریاضتی را جهل ننمودند مجلسی اول در کتاب "روضه المتقین" می گوید: خلق وسرشت قرآنی پیابر (ص) همین اعمال عرفانی برای ریاضت بوده است منتهی ریاضات پیامبر (ص)به جهت رسالت از سطحی برتر برخوردار بوده است کما اینکه به امیرالمومنان علی (ع) گفتند یک عده به ریاضت سخت مشغول شده اند تا به شما تشبه نمایند امام(ع)فرمود :لا تقدرون علی ذلک ولکن اعیو ننا با لشفا عه.عارفان ما آورده اند:المشاهدات مواریث المجاهدات برون مجاهدت وریاضت هیچ چشمی به عالم غیب گشوده نمی شود شیخ اشراق در مقدمه حکمت الاشراق میگوید :هرکس در این را گام گذارد وکوشش کند وریاضت کشد حقایق را دریابد چه آنکه هر کوشش کننده ای را ذوقی است وهر ریاضت کشنده ای را یافتی ناقص یا کمال فزون ویا اندک "
آدم شدن ،اگر مشکل است ویا اینکه محال به هر حال مقصود ومحصولی است که رایگان به کف نمی آید این طور نیست که ولی خدا بگوید :ای آدم !ما از آدم شدن تو مایوس شده ایم لذابا تصرفات واشراقات ولایی تو را درکسوت آدمیت در می آوریم :زهی خیال باطل اگر اینگونه است پس این همه تشکیلات ،تشریعات ،ابتلاعات وریاضات ،برای چیست؟!حکیم که کار عبث وهوس نمی کند اگر در تقدیر ،پرسیده شود پس نصرت الهی و عنایت معنوی حضرات معصومین (ع) چه میشود؟باید گفت :هر کدام از این عناصر ومولفه ها جا وجایگاه خاص خود را دارد .به فضل الهی هر که کسب آدمیت کرد آدم میشود به تعبیر نظامی :
برو خوش باش اگر یک روز چندی به عمرت با یکی آدم نشستی
به هر حال آدمی از طریق یاد گیری شیوه درست زیستن (که معنای خاص عبادت است )متحمل ریاضت می شود چرا اینکه دست یابی به فضیلت دشوار است آن هم فضیلت خواص وخالص به این جهت کار او محبوب ومرضی حضرت سبحان میشود به تعبیر سعدی :
زین سبب خلق جهانند مرید سخنم که ریاضت کش محراب دو ابروی توام